“Ομολογώ έν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών”.
Το 10ο άρθρο του Συμβόλου της Πίστεως μας εισάγει στο κεφάλαιο των αγίων μυστηρίων της Εκκλησίας μας.
Έννοια των Μυστηρίων
Τα μέσα και οι αγωγοί της χάρης, δηλαδή οι ιερές τελετές και ιερουργίες, με τις οποίες μεταδίδεται στον αμαρτωλό και ένοχο άνθρωπο η θεία Χάρη και δύναμη, η οποία τον καθαρίζει από την αμαρτία τον αμαρτωλό, τον αγιάζει και τον καθιστά δίκαιο ενώπιον του Θεού, είναι τα ιερά μυστήρια της Εκκλησίας μας. Μυστήρια βέβαια με γενική σημασία είναι και τα ιερά δόγματα της Εκκλησίας, οι υπερφυσικές και θείες αλήθειες, που μένουν ακατάληπτοι και μυστηριώδεις στο μικρό ανθρώπινο νου και μόνο με την πίστη του τις καθιστά κτήμα της ψυχής του ο άνθρωπος. Εδώ όμως επαναλαμβάνουμε, ότι μυστήρια ονομάζονται οι ιερές τελετές, οι οποίες είναι θεοσύστατες και δια μέσου των οποίων μεταδίδεται η χάρη του Παναγίου Πνεύματος στον άνθρωπο προς αναγέννηση και σωτηρία του. Η Θεία Χάρη μεταδίδεται και με το λόγο του Θεού, με το κήρυγμα του Ευαγγελίου και με την προσευχή. Και τότε φωτίζεται και ενισχύεται ο άνθρωπος στον αγώνα της ζωής του. Αλλ’ αυτή είναι μερική θεία χάρη. Το πλήρωμα όμως της θείας Χάρης, η πλήρης και τέλεια θεία Χάρη μεταδίδεται με τα μυστήρια, χωρίς τα οποία είναι αδύνατον να βρει σωτηρία ο άνθρωπος.
Η χάρη των μυστηρίων, καθώς και όλη η χριστιανική λατρεία, απορρέει από τη σταυρική θυσία του Κυρίου, όπως λέει ο άγιος Αθανάσιος, και μάλιστα από τη λογχευθείσα πλευρά του Σωτήρα που σταυρώθηκε, όπως τονίζει ο άγιος Κύριλλος ο Ιεροσολύμων και ο ιερός Χρυσόστομος, ο οποίος ρητώς λέει• “Εξήλθεν ύδωρ και αίμα (από την πλευρά του Εσταυρωμένου, όταν τον τρύπησε με τη λόγχη του ο στρατιώτης) ουχ απλώς δε ουδ’ ως έτυχεν αύται εξήλθον αι πηγαί (δεν ήταν δε απλό και τυχαίο αυτό το συμβάν), το να βγει δηλαδή από την πλευρά του Εσταυρωμένου αίμα και ύδωρ, μόλις την τρύπησε η λόγχη του στρατιώτη), αλλ’ επειδή εξ αμφοτέρων τούτων η Εκκλησία συνέστηκε, και ίσασιν οι μυσταγωγούμενοι (γνωρίζουν καλά όσοι κατηχούνται και προχωρούν στο βάπτισμα), δι’ ύδατος μεν αναγεννώμενοι, δι’ αίματος δε και σαρκός τρεφόμενοι. Εντεύθεν αρχή λαμβάνει τα μυστήρια”. Και το μεν ύδωρ που βγήκε από την πληγή είναι το βάπτισμα, το δε αίμα η θεία Κοινωνία (1).
Και τα μυστήρια είναι οι θείες και θεόσδοτες δυνάμεις με τις οποίες η Εκκλησία και καθαρίζει τον άνθρωπο από την αμαρτία, τον απαλλάσσει από το βάρος της κατάρας και ενοχής, του δίνει άφεση αμαρτιών, τον τρέφει πνευματικά και τον καταρτίζει στην αγία του Πνεύματος ζωή. Επειδή δε ο άνθρωπος αποτελείται από δύο συστατικά, το πνεύμα και την ύλη, την ψυχή που είναι αόρατη και το ορατό σώμα, και τα ιερά μυστήρια έχουν και αυτά το αόρατο και το ορατό στοιχείο. Αόρατο είναι εκείνο που δεν φαίνεται, η θεία χάρη π. χ., και ορατό αυτό που φαίνεται και το αισθάνεται ο άνθρωπος κατά την τέλεση του μυστηρίου, το νερό π. χ. στο βάπτισμα, το νερό και η τριτή κατάδυση, το λάδι και η χρίση διά του αγίου ελαίου στο Ευχέλαιο, η ευχή στην Εξομολόγηση κ.ο.κ. Επομένως πίσω από τα ορατά και αισθητά κρύπτονται τα αόρατα και υπεραισθητά, τα θεία και πνευματικά, αυτή η χάρη που αγιάζει, αυτό το Πνεύμα που φωτίζει και σώζει και αναγεννά. Έτσι τα ορατά και αισθητά γίνονται οι ιεροί αγωγοί της θείας δύναμης και χάρης (2).
Ο αριθμός των Μυστηρίων
Τα μυστήρια της αγίας μας Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας είναι επτά. Πρώτο το Βάπτισμα. Δεύτερο το Χρίσμα. Τρίτο η Θεία Ευχαριστία. Έπειτα έρχονται, κατά την ανάγκη και προαίρεση του ανθρώπου, η Μετάνοια και Εξομολόγηση, η Ιεροσύνη, ο Γάμος και το Ευχέλαιο ή Άγιο Έλαιο. Από τα επτά αυτά μυστήρια τα τέσσερα πρώτα είναι υποχρεωτικά. Τα άλλα τρία προαιρετικά. Χωρίς τα υποχρεωτικά Χριστιανός δεν γίνεται ο άνθρωπος. Αν δεν βαπτισθεί, αν δεν λάβει το Χρίσμα ή το Άγιο Μύρο, αν δεν κοινωνήσει και κοινωνεί τακτικά, αν δεν εξομολογείται, τότε χάρη Θεού δεν λαμβάνει και άνθρωπος του Θεού δεν γίνεται. Με το βάπτισμα ο Χριστιανός αναγεννάται, με το χρίσμα προάγεται στην πνευματική ζωή, με τη θεία Κοινωνία τρέφεται και παίρνει μέσα του θεία ζωή, τον ίδιο το Θεό και Σωτήρα, με τη μετάνοια συγχωρείται για τις αμαρτίες του. Αυτά τα υποχρεωτικά. Και από αυτά το βάπτισμα και το χρίσμα δεν επαναλαμβάνονται, μία φορά γίνονται. “Ομολογώ έν βάπτισμα”, λέει το Σύμβολο. Το ίδιο και με το Χρίσμα. Εκτός αν κανείς επιστρέφει από αίρεση στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Τότε γίνεται δεκτός διά του Χρίσματος, εφόσον έτσι κρίνει η Εκκλησία. Τα άλλα, η μετάνοια, η θεία Κοινωνία, το Ευχέλαιο, επαναλαμβάνονται, κατά τις πνευματικές ανάγκες του Χριστιανού. Τα προαιρετικά είναι η Ιεροσύνη, ο Γάμος, το Ευχέλαιο. Όποιος θέλει γίνεται ιερέας, αρκεί να το ποθεί η ψυχή του και να το αξίζει. Να έχει κλίση ψυχής και κλήση Θεού, να τον καλέσει ο Θεός στην ιεροσύνη κατά το “ουχ εαυτώ τις λαμβάνει την τιμήν, αλλά καλούμενος υπό του Θεού” (Εβρ. Ε’ 4). Όποιος πάλι θέλει έρχεται σε γάμο. Αν δεν θέλει, μπορεί να μείνει και άγαμος, να γίνει και μοναχός. Το Ευχέλαιο δεν είναι απόλυτης ανάγκης, όπως το βάπτισμα και το χρίσμα, αλλά αναγκαίο και αυτό για την ψυχική ωφέλεια του Χριστιανού και μάλιστα, όταν είναι ασθενής. Αυτά γενικά περί μυστηρίων. Τώρα προχωράμε στο καθένα χωριστά.
________________________________________
Υποσημειώσεις
(1) Βάλαμε και πρωτύτερα τη γνώμη αυτή του αγίου Χρυσοστόμου. Την επαναλαμβάνουμε τώρα και για να μας κάνει μεγαλύτερη εντύπωση και διότι εδώ γίνεται λόγος περί των θείων μυστηρίων.
(2) Αυτό λέει και ο άγιος Χρυσόστομος• “Μυστήριον καλείται, ότι ουχ άπερ ορώμεν πιστεύομεν, αλλ’ έτερα ορώμεν και έτερα πιστεύομεν”. Λέγεται μυστήριο, όχι διότι πιστεύουμε αυτά που βλέπουμε, αλλά διότι άλλα βλέπουμε και άλλα πιστεύουμε. Και άλλος Διδάσκαλος της Εκκλησίας• “Σύγκειται δε τα μυστήρια (αποτελούνται τα μυστήρια) εκ του φυσικού (αυτό είναι το υλικό και ορατό στοιχείο) και υπερφυούς (υπερφυές είναι το πνευματικό και αόρατο)”. Και αυτά είναι ισχυρά μέσα που φέρνουν σε όσους δέχονται τα άγια μυστήρια εξ ανάγκης τη θεία χάρη. “Ομολογούμεν δ’ αυτά είναι όργανα δραστικά τοις μυουμένοις χάριτος εξ ανάγκης” (Δοσίθεος). Και άλλοι: “Το μυστήριον είναι μία τελετή, η οποία από κάτω εις κάποιον είδος ορατόν είναι αιτία και φέρνει εις την ψυχήν του πιστού την αόρατον χάριν του Θεού”. — “Μυστήριόν εστι πράγμα τι ιερόν τη αισθήσει υποπίπτον έχον εν εαυτώ θείαν δύναμιν εγκεκαλυμένη”. Έχει μέσα του κρυμμένη θεία δύναμη. Και “διά της του Πνεύματος ενεργείας το αισθητόν ύδωρ προς θείαν τινά και απόρρητον μεταστοιχειούται δύναμιν, αγιάζει τε λοιπόν τους εν οις αν γένοιτο”. Αγιάζει δηλαδή εκείνους για τους οποίους γίνεται και οι οποίοι με πίστη και ευλάβεια χωρίς καμία αντίδραση ή δυσκολία το δέχονται, δέχονται δηλαδή με πίστη και ευλάβεια να βουτηχθούν στο αγιασμένο νερό της κολυμβήθρας του βαπτίσματος. Και τέλος ο Χρυσόστομος πάλι• “Ει μεν γαρ ασώματος ήσθα (αν δεν είχε σώμα), γυμνά αν αυτά σοι τα ασώματα δώρα (η θεία χάρη και σωτηρία), επειδή δε συμπλέκεται η ψυχή, εν αισθητοίς τα νοητά σοι παραδίδωσι”, με αισθητά, όπως είναι το νερό και το λάδι, τα νοητά, δηλαδή τα μυστικά, σου παραδίδονται.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ