Δεν έπλασε πονηρούς ανθρώπους ο Θεός. Ο Θεός τα έπλασε όλα «καλά λίαν». Μας έπλασε χωρίς κανένα ψεγάδι.
Τότε γιατί συμπεριφέρεται με πονηριά ο άνθρωπος;
Ο άνθρωπος στον Παράδεισο πριν από την πτώση δεν ήταν πονηρός. Άρχισε να πονηρεύει μετά από το προπατορικό αμάρτημα από δική του υπαιτιότητα. Δεν προσέχει, συγκατατίθεται στο κακό, αποκτά πείρα του κακού και πονηρεύει η προαίρεσή του.
Κατ’ εξοχήν πονηρός είναι ο διάβολος. Αλλά και ο διάβολος δεν ήταν εξ αρχής πονηρός. Ήταν αγαθός άγγελος, και μάλιστα αρχηγός αγγελικού τάγματος, και ονομαζόταν Εωσφόρος. Με τη δική του ελεύθερη θέληση υπερηφανεύθηκε. Κι από τότε πονήρεψε τόσο πολύ που έγινε η προσωποποίηση της πονηρίας, ο κατ’ εξοχήν πονηρός.
Το ίδιο και ο άνθρωπος από τη φύση του δεν είναι πονηρός. Πονηρός γίνεται με την ελεύθερη θέλησή του. Όσο πιο πολύ εξομοιώνεται με τον διάβολο, τόσο πιο πολύ πονηρεύει. Γίνεται κακοήθης, ανειλικρινής, πανούργος. Μελετάει πονηρά εναντίον των συνανθρώπων του: πώς θα τους αδικήσει, πώς θα τους ζημιώσει, πώς θα τους παραγκωνίσει, πώς θα τους βλάψει, και τα όμοια.
Ο ιερός Χρυσόστομος μας παρακινεί να εξετάζουμε τον εαυτό μας με τι αισθήματα συμπεριφερόμαστε στους αδελφούς: «εἰ μετά δόλου καί πονηρᾶς γνώμης πρός τόν ἀδελφόν διελέχθης, εἰ διά τοῦ στόματος αὐτόν ἐπαινῶν καί τῆς γλώττης, κατά διάνοιαν ἐκάκωσας καί ἐφθόνησας αὐτῷ».
Πόσο θαυμάσια είναι η παρατήρηση του Χρυσορρήμονος! Όταν ο άνθρωπος πονηρεύει, μπορεί κατά το φαινόμενο να συνομιλεί με τον αδελφό του εγκάρδια και φιλικά, αλλά στην καρδιά του υπάρχει κακία και δόλος! Μπορεί με τα λόγια να επαινεί τον συνάδελφό του, να του φέρεται με ευγένεια και φιλοφρονήσεις, αλλά εσωτερικά με πονηρούς διαλογισμούς θέλει σαν άλλο θηρίο να πέσει πάνω του και να του κάνει κακό, να τον πληγώσει θανάσιμα, να τον κατασπαράξει. Για όλα αυτά ευθύνεται η πονηρή προαίρεσή μας. «Ἡ πονηρά προαίρεσίς ἐστιν ἡ ρίζα τῶν κακῶν», σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος.
Η πονηρία δεν είναι εξυπνάδα. Είναι ασθένεια της προαιρέσεως, και μάλιστα πολύ βαριά. Διαστρέφει τόσο πολύ την προσωπικότητά μας, που μας κάνει να μη μοιάζουμε πλέον με τον Θεό, που είναι πανάγαθος, ανεξίκακος και πολυέλεος, αλλά να μοιάζουμε με τον διάβολο, που είναι παγκάκιστος και παμπόνηρος.
Αλήθεια, πόσο μεγάλη διάβρωση έχει επιφέρει η αμαρτία στην ψυχή μας, πόσο μεγάλη διαστροφή στην προαίρεσή μας! Τι καθαρότητα, απλότητα, αθωότητα είχαν οι πρωτόπλαστοι στον Παράδεισο πριν από την πτώση, και πόσο πονηροί, πανούργοι, υποκριτές γινόμαστε οι απόγονοί τους, επειδή αμαρτάνουμε!
Χρειάζεται να αποστραφούμε τα πονηρά καμώματα και να επιστρέψουμε στην απλότητα, την ειλικρίνεια των αισθημάτων, την αφελότητα της καρδιάς, την ανεξικακία και την αθωότητα! Η θέλησή μας να μη συντάσσεται με το κακό αλλά με το αγαθό. Να μην σκεφτόμαστε το πονηρό, αλλά «ὅσα ἐστίν ἀληθή, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἀγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα…» (Φιλιπ. δ΄ 8). Να μην επιτρέπουμε το δηλητήριο της αμαρτίας να δηλητηριάζει τη ζωή μας, αλλά να αφήνουμε τη Χάρη του Θεού να αγιάζει το εσωτερικό μας, να εξαγνίζει την καρδιά μας, τις σκέψεις μας, τα λόγια μας, τα έργα μας, τα αισθήματά μας, τις διαθέσεις μας, τους πόθους μας! Να καλλιεργούμαστε πνευματικά, για να εξαγιάζεται και η προαίρεσή μας. Από πονηρή να γίνεται «φιλάγαθος προαίρεσις»!
Ο Κύριος μας καλεί να στραφούμε και να γίνουμε σαν τα μικρά παιδιά, τα οποία από τη φύση τους είναι αθώα, άκακα και απονήρευτα (Ματθ. ιη’ 3). Αυτό σημαίνει ότι η πονηρή προαίρεσή μας διορθώνεται. Αρκεί να αποβάλουμε την πονηρία, που ως επείσακτη κακία έρχεται και μας κυριεύει, και να καλλιεργούμε τις χριστομίμητες αρετές, που εξαγνίζουν το εσωτερικό μας και το εξαγιάζουν.
Απόσπασμα από άρθρο του περιοδικού «Ο Σωτήρ», αριθ. 1988

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΟΙΤΗΤΚΗ ΔΡΑΣΗ