Οδοιπορώντας στη γη της Θράκης, συναντάς τους ανδριάντες επιφανών παιδιών της, με τον κοινό τιμητικό τίτλο: Εθνικοί Ευεργέτες.
Τι ήταν οι εθνικοί ευεργέτες; Έλληνες κάτοχοι μεγάλης περιουσίας, που είτε την κληρονόμησαν είτε την απέκτησαν με προσωπικό μόχθο και στέρηση, τη θεώρησαν «κοινόν κτήμα» της μάνας Ελλάδας. Διέθεσαν έτσι μεγάλο μέρος της σε κοινωφελή ιδρύματα όχι μόνο της ιδιαίτερης πατρίδας τους αλλά και άλλων τόπων. Αξίζει η προσπάθεια να γνωρίσουμε κάποιους που κατάγονταν από την ακριτική Θράκη.
Γρηγόριος Μαρασλής (1831-1907)
Τόπος καταγωγής του το χωριό Μαράζ στη Φιλιππούπολη της Θράκης, στο οποίο η οικογένεια οφείλει το όνομά της. Τόπος γέννησής του η Οδησσός της Ρωσίας. Εκεί αρχίζει τις σπουδές του, στην Εμπορική Σχολή, και τις ολοκληρώνει στο Παρίσι. Εκλέγεται Δήμαρχος Οδησσού προσφέροντας το μισθό του και σημαντικά ποσά από την περιουσία του σε δημοτικά έργα. Ιδρύει εκπαιδευτήρια στη Φιλιππούπολη, την Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα. Το νεοκλασικό κτήριο στην οδό Μαρασλή στο Κολωνάκι στην Αθήνα στέγασε το 1905 το Δημόσιο Διδασκαλείο Αθηνών, που προς τιμήν του ονομάστηκε Μαράσλειο, αφού με δαπάνες δικές του οικοδομήθηκε και εξοπλίστηκε.
Άλλα έργα της γενναιόδωρης προσφοράς του: Βιομηχανική και Εμπορική Ακαδημία Αθηνών, την οποία ίδρυσε με τη συνδρομή και άλλων Ελλήνων της διασποράς. Βιβλιοθήκη Μαρασλή: Οργανισμός που κύριο σκοπό είχε τη μετάφραση στην ελληνική κλασικών επιστημονικών συγγραμμάτων. Μαράσλειο ενυδρείο, στο ζωολογικό κήπο του Π. Φαλήρου. Το κτήριο που στέγασε το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο. Το Μαράσλειο Ορφανοτροφείο στην Κέρκυρα, και στη Θεσσαλονίκη η Μαράσλειος Εμπορική σχολή.
Ευγένιος Ευγενίδης (1882-1954)
Γενέτειρά του το Διδυμότειχο του Νομού Έβρου. Ιδιοφυής εφοπλιστής και επιχειρηματίας, που όπως αποκαλύπτει ο ακαδημαϊκός Σπ. Μελάς «ονειρευόταν νʼ αποκτήσει πολλά χρήματα, όχι μόνο για τον εαυτό του, αλλά και για να μπορεί να φαίνεται χρήσιμος στους άλλους». Το όνειρό του πραγματοποιήθηκε. Χρηματοδοτούσε υποτροφίες, ξεκινούσε τις μηνιαίες υποχρεώσεις του με τακτά βοηθήματα σε φτωχούς, συμπαραστάθηκε γενναία στους σεισμοπαθείς των Επτανήσων, πρόσφερε στην ιερή πόλη του Μεσολογγίου οικόπεδο για την ανέγερση δημοσίου μεγάρου και εγκατέστησε δίκτυο ύδρευσης σε χωριό του Νομού Έβρου, που προς τιμήν του ονομάστηκε Ευγενικό.
Είναι ο πρώτος Έλληνας εφοπλιστής που μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο εγγράφει πλοίο του στο Ελληνικό νηολόγιο. Για να συνδέσει την Ελλάδα με τα ξενιτεμένα παιδιά της, δημιουργεί τη ναυτιλιακή γραμμή Ελλάδα-Β. Αμερική, δρομολογώντας το υπερωκεάνειο «Ατλάντικ» που το μετονομάζει σε «Βασίλισσα Φρειδερίκη».
Ο Ευγένιος Ευγενίδης έχοντας διαπιστώσει την έλλειψη της τεχνικής γνώσης στην Ελλάδα, άφησε στη διαθήκη του εντολή ίδρυσης ομωνύμου ιδρύματος, που σκοπό είχε να «συμβάλλει εἰς τήν ἐκπαίδευσιν νέων ἑλληνικῆς ἰθαγενείας ἐν ἐπιστημονικῷ καί τεχνικῷ πεδίῳ». Πράγματι το 1965 εγκαινιάζεται στη λεωφόρο Συγγρού στο κτηριακό συγκρότημα που στεγάζει το «Ευγενίδειο Ίδρυμα». Αυτό για δεκαετίες ανελάμβανε εκδόσεις βιβλίων τεχνολογικής εκπαίδευσης. Στον ίδιο χώρο στεγάζεται και το Ευγενίδειο Πλανητάριο, που με ειδικά προγράμματα παρουσιάζει εκλαϊκευμένες γνώσεις Αστρονομίας και Αστροφυσικής.
Σαράντης Αρχιγένης (1809-1873)
Από τους Επιβάτες της Προποντίδας καταγόταν ο Σαράντης Τρανίκος. Ορφανός από πατέρα και φτωχός εργαζόταν στο σπίτι του Φαναριώτη καθηγητή Λογάδη. Όταν εκείνος ανακάλυψε ότι ο μικρός μελετούσε το βράδυ με τα υπολείμματα των κεριών, αναφώνησε συγκινημένος: «Συ θα γίνεις αρχή του γένους»! Και του έδωσε το όνομα Αρχιγένης. Στη συνέχεια τον βοήθησε να σπουδάσει στη Μεγάλη Σχολή του Γένους και στην Ιατρική Σχολή των Παρισίων. Ο Σαράντης Αρχιγένης αναγορεύτηκε διδάκτωρ και διορίστηκε καθηγητής Παθολογίας και Χειρουργικής στην Ανακτορική Σχολή της Κων/πολης.
Το 1857 στους Επιβάτες της Θράκης ίδρυσε και εξόπλισε με υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικό υλικό τα «Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια Θηλέων». Οι σπουδάστριές τους μορφώνονταν με ελληνοχριστιανικά ιδεώδη και γίνονταν δασκάλες της ελληνικής στη Θράκη, τη Μ. Ασία, τον Πόντο, την Αίγυπτο. Ανελάμβαναν επίσης την υποχρέωση να δημιουργήσουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους σχολείο, με έξοδα του ευεργέτη τους. Αργότερα ίδρυσε προς τιμήν της συζύγου του Ελένης, το «Ελένειο Αρρεναγωγείο», που το πτυχίο του αναγνωριζόταν από την Ακαδημία των Παρισίων. Δική του προσφορά ήταν και το Αρχιγένειο Νηπιαγωγείο και Ορφανοτροφείο, καθώς και σχολεία σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Γεώργιος Ζαρίφης (1806-1884)
Έλληνας τραπεζίτης με γενναία κοινωνική προσφορά. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ίδρυσε εμπορικό οίκο, τον οποίο μετέτρεψε σε Εμπορική Τράπεζα. Σπουδαία έργα του: τα Ζαρίφεια διδασκαλεία στη Φιλιππούπολη, η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία στην Αλεξανδρούπολη και το επιβλητικό κτήριο της Μεγάλης Σχολής του Γένους στο Φανάρι, που διαδέχθηκε το Πανδιδακτήριο της Κων/πόλεως.
Αντώνιος Λεονταρίδης (1865-1913)
Γεννήθηκε στη Μαρώνεια της Δ. Θράκης. Αποδήμησε στην Οδησσό, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο. Διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την αποπεράτωση του Ι. Ναού Αγ. Νικολάου, την ανέγερση της Λεονταριδείου Αστικής Σχολής στην Αλεξανδρούπολη και άλλων σχολείων.
 
Οδοιπορώντας στη γη της Θράκης, στέκεσαι μʼ ευγνωμοσύνη μπροστά στους ανδριάντες των Εθνικών Ευεργετών και σαν να νιώθεις εσύ, ο Έλληνας του σήμερα, διπλά ευεργετημένος. Το «γιατί;» το αποκαλύπτει ο ποιητής, καθώς αναρωτιέται πως το ψυχρό δίχως αίμα άγαλμα, μπορεί να τον ευφραίνει με τη συντροφιά του…
«…κι ακούστηκε η μαρμάρινη φωνή του, βγαλμένη αχνά από κάθε του πτυχή…
σε συντροφεύει της αγάπης η αθάνατη κι αθώρητη ψυχή…».
Η αγάπη των Εθνικών Ευεργετών τότε μετουσιώθηκε σε κτήρια περικαλλή και αξιόλογα ιδρύματα. Τώρα μπορεί να γίνει δύναμη και στηριγμός και έμπνευση για τη μίμησή τους.
Μ.
«Πρός τή ΝΙΚΗ», Νοέμβριος 2013