Γράφει ο Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης π. Μιχαήλ Σαντοριναίος.

Τη σημερινή Κυριακή, Κυριακή μετά την Χριστού Γέννηση, η Αγία μας Εκκλησία, επιτελεί μνήμη Δαβίδ του Προφήτου και Βασιλέως, Ιακώβου του ετεροθαλούς αδελφού του Κυρίου και εξεχόντως Ιωσήφ του Μνήστορος της Αγίας Παρθένου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου. Βρισκόμαστε ακόμη, μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου, στην πανηγυρική σφαίρα της Μητροπόλεως των Εορτών, της Μεγάλης Δεσποτικής εορτής των Χριστουγέννων. Γι’ αυτό και εμείς σήμερα θα ξεχωρίσουμε μία λεπτομέρεια από την συγκλονιστική κοσμοσωτήρια νύκτα, κατά την οποία ανέτειλε ο Ήλιος της Δικαιοσύνης. Την νύκτα εκείνη, που ο άπειρος Θεός έλαβε σάρκα και οστά εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου και ευρέθη μικρό και φαινομενικά ανήμπορο νεογνό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ.
Επικεντρώνουμε τον φακό της προσοχής μας στα δύο χαρακτηριστικά ζώα, τα οποία κοιτούν και φαίνεται να “προσκυνούν” τον μικρό Χριστούλη στη φάτνη. Άραγε, πώς προέκυψε η απεικόνιση αυτών των δύο συγκεκριμένων ζώων στη φάτνη της Βηθλεέμ; Αυτό θα είναι το σημερινό μας θέμα.
Ένας από τους λεγόμενους “μικρούς προφήτες”, δηλαδή προφήτες των οποίων το γραπτό έργο δεν είναι εκτενές, είναι ο Αββακούμ του 7ου αιώνα π.Χ.  Αυτός σε μία προσευχή του προς τον Θεό έγραψε μεταξύ άλλων: «ἐν μέσῳ δύο ζώων γνωσθήσῃ» (Αββακούμ γ´ 2), δηλαδή θα βρίσκεσαι και θα αναγνωρισθείς ανάμεσα σε δύο ζώα. Αυτό το βλέπουμε αποτυπωμένο σε όλες τις αγιογραφίες, ειδικά τις βυζαντινές, που απεικονίζουν την γέννηση του Σωτήρος. Βλέπουμε τον μικρό Χριστό, το Θείο Βρέφος να βρίσκεται μέσα στη φάτνη, δηλαδή στο κοίλο επίμηκες δοχείο στο οποίο έβαζαν την τροφή των ζώων, και την Υπεραγία Θεοτόκο, όρθια και όχι ξαπλωτή, έτοιμη να τον φροντίσει. Βλέπουμε ακόμη τον Ιωσήφ να στέκεται με δέος μακριά (για να δείξει έτσι ο Αγιογράφος ότι δεν συμμετείχε συντελεστικά στην Γέννηση του Ιησού) και να θαυμάζει το γεγονός της Γεννήσεως και τέλος δύο ζώα, ένα βόδι και έναν όνο να κοιτούν και αυτά και να αναγνωρίζουν το Θείο Βρέφος.
Όλα αυτά είναι παρμένα από την προφητεία του προφήτη Αββακούμ, ενώ βεβαίως, το γεγονός διασώζεται και από την αρχαία χριστιανική παράδοση. Υπάρχουν διάφορες πατερικές ερμηνείες για αυτήν την προφητική ρήση -με τις οποίες δεν θα ασχοληθούμε-, αλλά η επικρατούσα στην Εκκλησία μας είναι η εξής: Ο Θεός ήρθε και γεννήθηκε μέσα σε ένα σπήλαιο, το οποίο χρησιμοποιούνταν ως στάβλος ζώων. Επ’ αυτού αναφέρονται συνδυαστικά και τα λόγια του προφήτη Ησαΐα, ο οποίος λέει: “ἔγνω βοῦς τὸν κτησάμενον καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ” (Ησ. α΄ 3), δηλαδή το βόδι αναγνωρίζει τον ιδιοκτήτη του και το γαϊδούρι αναγνωρίζει τη φάτνη, την ταΐστρα του κυρίου του, αυτού που τον τρέφει. Και συνεχίζει: “Ισραὴλ δέ με οὐκ ἔγνω καὶ ὁ λαός με οὐ συνῆκεν” (Ησ. α΄ 4), δηλαδή ενώ τα ζώα κατάλαβαν ότι ήρθε ο Θεός, οι άνθρωποι οι αποτελoύντες τον λαό του Θεού, τι τραγικό! δεν κατάλαβαν ότι ήρθε ο Μεσσίας και δεν τον αναγνώρισαν.
Πράγματι, στην περιοχή της Βηθλεέμ υπήρχαν και υπάρχουν μέχρι σήμερα στο αργιλώδες έδαφός της σπήλαια, τα οποία τα χρησιμοποιούσαν τότε για μάντρες προβάτων. Βέβαια, η πνιγηρή ατμόσφαιρα της κοπριάς των ζώων καθιστά αφιλόξενους τους σκοτεινούς, υγρούς και περίκλειστους αυτούς χώρους. Αυτός ήταν ο χώρος, που οι άνθρωποι της εποχής εκείνης θεώρησαν “κατάλληλο” για να φιλοξενήσουν τον άπειρο Θεό, που ταπεινώθηκε, έγινε άνθρωπος και ήρθε να μας σώσει. Αληθινά, καμία σχέση δεν είχε η αληθινή Φάτνη του Χριστού με τις ψεύτικες καταστόλιστες φάτνες που φτιάχνουμε σήμερα. Τραγική ειρωνεία! Τώρα στις σημερινές φάτνες είναι όλα όμορφα και ολοφώτεινα αλλά ο Χριστός είναι ψεύτικος, όταν βεβαίως υπάρχει! Αυτό δείχνει τον πολιτισμό μας. Είμαστε μόνο βιτρίνα, επιφάνεια, ύλη αλλά το πνεύμα το έχουμε υποβαθμίσει, το έχουμε υποτιμήσει, κάποτε το έχουμε και εξαφανίσει. Τότε -στην αληθινή Φάτνη- όλα ήταν κατασκότεινα και καταβρόμικα και κάθυγρα αλλά, ο Χριστός ήταν ο Αληθινός!
Ο προφήτης Αββακούμ στην ωραία αυτή προφητεία του, που βρίσκεται στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου του, προσευχήθηκε να τιμωρήσει ο Θεός τους Βαβυλωνίους που θα έρχονταν μετά από κάποιες δεκαετίες για να κατακτήσουν, να υποδουλώσουν, να αιχμαλωτίσουν και να λαφυραγωγήσουν τον λαό του Θεού, τον Ισραήλ. Με το προφητικό του όμμα βλέπει ότι οι Βαβυλώνιοι θα έρθουν και πράγματι θα κατακτήσουν τον Ισραήλ. Βλέπει έπειτα τους Πέρσες να έρχονται και να κατακτούν τους κατακτητές Βαβυλώνιους. Βλέπει τέλος την τιμωρία των Περσών και τότε εξίσταται. Τρομάζει.
Έπειτα, το διεισδυτικό προφητικό του μάτι διαβαίνει επτά αιώνες και φτάνει στην εποχή του Μεσσία. Ο Προφήτης βλέπει ότι ο Θεός είχε αποφασίσει να κατέβει στη γη, να γίνει άνθρωπος, αλλά να γεννηθεί κάτω από πολύ ταπεινές συνθήκες. Μέσα σε ένα σπήλαιο.
Και τι παράξενο! Κοιτάξτε τι έβλεπαν οι Προφήτες! Οι άνθρωποι δεν θα Τον αναγνωρίσουν. Αντίθετα θα Τον αναγνωρίσουν τα ζώα! Και η αρετή του Κυρίου θα καλύψει όλους τους ουρανούς. “Ἐκάλυψεν οὐρανοὺς ἡ ἀρετὴ αὐτοῦ”. Και θα έρθει εποχή, λέει ο Προφήτης, που όλη η γη θα τον αναγνωρίσει και θα τον λατρεύσει. Ενώ οι άνθρωποι θα Τον απορρίψουν κατά την επί γης παρουσία Του, μετά θα έρθει σταδιακά η εποχή που όλοι θα Τον αναγνωρίζουν. Ο δε λόγος Του, όπως σημειώνει, θα είναι πιο λαμπερός και από τον ήλιο.
Πράγματι, οι αλληγοριστές Πατέρες μάς λένε πως, όταν ήλθε ο Χριστός, βρήκε την ανθρωπότητα να έχει αποκτηνωθεί, να έχει γίνει σαν ζώο. Γι’ αυτό, λένε οι Πατέρες, γεννήθηκε ανάμεσα στα ζώα. Ταυτόχρονα, οι άνθρωποι ήταν και ζωολάτρες. Όπως λέει ο Απόστολος, ἐλάτρευσαν τὴν κτίσιν παρὰ τὸν κτίσαντα. Και ομοιώματα πετεινών και τετραπόδων και ερπετών. Είχαν αγάλματα όλων των ζώων που τα προσκυνούσαν. Θα έχετε προσέξει, μάλιστα, ότι πολλές από τις δέκα πληγές του Φαραώ αφορούν ζώα, ερπετά, έντομα, μύγες, ακρίδες, τα οποία θεωρούνταν από τους Αιγυπτίους ως θεοί. Γι’ αυτό και ο Θεός, για να ταπεινώσει το υψηλό φρόνημα των Αιγυπτίων, που ήταν η υπερδύναμη της εποχής εκείνης, έβαλε τους ίδιους τους θεωρούμενους ως θεούς της Αιγύπτου να τους τιμωρούν.
Ενας Ρωμαίος αυτοκράτορας, ο οποίος κατήγαγε μεγάλη νίκη, στην πορεία του προς τη μάχη είχε συναντήσει ένα γαϊδούρι και έτσι απέδωσε την νίκη στο γαϊδούρι και έφτιαξε προς τιμήν του ένα μεγάλο ομοίωμα, άγαλμα, το “ιερό γαϊδούρι”, και το τοποθέτησε σε μία πόλη της Ελλάδος. Αλλά ακόμη και σήμερα στις Ινδίες, έχουν τις ιερές αγελάδες. Με αυτούς τους τρόπους, πραγματικά, εξευτελίζεται ο άνθρωπος.
Θα θυμάστε, ακόμη, ότι κάτω από το όρος Σινά, ακόμη και ο εκλεκτός λαός του Θεού μάζεψε όλα τα χρυσαφικά του και έφτιαξε ένα χρυσό μοσχάρι. Ο Μωυσής ήταν ψηλά στο όρος, ο ουρανός συγκλονιζόταν. Ο Θεός του ενεχείριζε τον Νόμο Του και οι πλανεμένοι Ισραηλίτες την ίδια ώρα έφτιαχναν και προσκυνούσαν “ιερό μοσχάρι” (Εξ. κβ΄). Τέτοια ήταν η ανθρωπότητα, όταν ήλθε ο Χριστός!
Τι λέει ο Δαβίδ; “Ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὢν οὐ συνῆκε” (Ψαλμ. μη΄ 13). Ο άνθρωπος, που ο Θεός τον έπλασε για να είναι το πιο τιμημένο ον, παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς. Άρχισε να αρέσκεται να είναι ζωώδης, έπεσε στα τέσσερα, έκανε όλες τις αμαρτίες που κάνουν τα ζώα, φρόντιζε πώς θα γίνει το καλύτερο ζώο. Το βλέπουμε και σήμερα να γίνεται αυτό. Και κυριολεκτικά παλινδρομεί ο άνθρωπος, δηλαδή γυρίζει προς τα πίσω, προς την βαρβαρότητα, προς την αποκτήνωση.
Ένας σύγχρονος φιλόσοφος, για να απεικονίσει αυτή την πραγματικότητα έπλασε μια όμορφη ιστορία. Είπε πως, αν στον κάθε άνθρωπο απεικονιζόταν το πάθος του, τότε άλλος θα έμοιαζε με αλεπού, η οποία είναι η προσωποποίηση της πονηριάς, άλλος θα έμοιαζε με λύκο που είναι αιμοδιψής, άλλος θα έμοιαζε με κάμηλο που είναι μνησίκακη και εκδικητική, άλλος θα έμοιαζε με τίγρη και λιοντάρι, που είναι επιθετικά, σκληρά και αιμοβόρά, ενώ άλλος θα έμοιαζε με θηλυμανή ίππο, ο οποίος είναι πάρα πολύ σαρκικός. Και καταλήγει ο φιλόσοφος πως ο μεγαλύτερος ζωολογικός κήπος επάνω στη γη δεν θα συγκρινόταν ποτέ σε ποικιλία και αγριότητα με τον ζωολογικό κήπο που θα αποτελούνταν από τους εμπαθείς ανθρώπους.
Σε αυτή την κατάσταση βρήκε την ανθρωπότητα ο Χριστός, ζωώδη και ζωολάτρη, όταν ήρθε να την θεραπεύσει. Όμως, δυστυχέστατα, βλέπουμε και σήμερα την ανθρωπότητα να είναι ζωώδης. Βλέπουμε τις φιλοζωικές εταιρείες να υπεραμύνονται για τα δικαιώματα και των πιο επικίνδυνων αγρίων ζώων. Βλέπουμε τη νομοθεσία να είναι όλο και πιο αυστηρή για τους ανθρώπους που θα κακοποιήσουν τα ζώα, βλέπουμε τώρα με την απαγόρευση κυκλοφορίας να έχουν περισσότερα δικαιώματα τα ζώα απ’ ό,τι οι άνθρωποι, να μπορούν όποια ώρα θέλουν να βγουν τη βόλτα τους και ο άνθρωπος να παίρνει δικαιώματα από τα δικαιώματα του ζώου του. Αυτό καταδεικνύει ακριβώς πόσο υπερτονίζουμε την αξία των ζώων, επειδή δυστυχώς και εμείς μοιάζουμε με τα ζώα, στα πάθη μας, στους στόχους μας, στα “θέλω” μας. Δείχνει όμως και πόσο αποπνευματικοποιούμε τον πολιτισμό μας, την ψυχή μας, την αξία μας ως ανθρώπων. Γι’ αυτό και πολύ συχνά στην ιερή εξομολόγηση, οι άνθρωποι λένε: «πάτερ, αισθάνομαι σαν ζώο με τις αμαρτίες που κάνω».
Έρχεται, λοιπόν, ο Χριστός και μας λέει: σήμερα ήρθα, αλλά τα ζώα έχουν πιο πολύ μυαλό από σας! Και βλέπουμε πως τους αγίους τους αναγνωρίζουν τα ζώα. Βλέπουμε πως ο Χριστός κατά τις 40 ημέρες της νηστείας του ήταν μετὰ τῶν θηρίων, δηλαδή τα άγρια θηρία αναγνώριζαν τον Χριστό και τον υπάκουαν. Βλέπουμε την όνο του μάντη Βαλαάμ, η οποία έβλεπε το θέλημα του Θεού και τον άγγελο του Θεού καλύτερα από ό,τι ο Βαλαάμ. Ακόμη και σήμερα, βλέπουμε πως μπορεί τα ζώα να έχουν καλύτερο αισθητήριο, πνευματικότερο από ό,τι έχουν οι άνθρωποι.
Όμως, ο Χριστός έρχεται, ώστε αρχικά να μας εξανθρωπίσει και στη συνέχεια να μας θεοποιήσει κατά χάριν. Προσφυώς το περιγράφει ο ιερός Χρυσόστομος: στην κιβωτό του Νώε, μπήκαν όλων των ειδών τα ζώα, αλλά ξαναβγήκαν από αυτήν ως ζώα. Αντίθετα, στην κιβωτό της Εκκλησίας, η οποία μέσα στον κατακλυσμό της αμαρτίας σώζει τα λογικά ζώα, δηλαδή τους ανθρώπους, μπορεί κάποιος να μπει λύκος και να βγει πρόβατο.
Ακριβώς αυτό ήρθε να κάνει ο Χριστός με τη Γέννησή Του! Ήρθε να μας πάρει από τα πάθη μας, τα οποία μας καθιστούν ζώα, και να μας κάνει όχι απλώς καλά ζώα, ανθρώπους, αλλά ζώα θεούμενα, όπως λένε οι Πατέρες, που θα μπορούν να γίνουν μικροί θεοί, όπως ακριβώς το βλέπουμε σε όλους τους αγίους και τους θαυμάζουμε. Αυτό γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα!
Γι’ αυτό, δικαίως οι ιστορικοί χώρισαν την ιστορία με βάση το κοσμοσωτήριο γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού. Πριν από τον Χριστό ήταν το σκοτάδι. Μετά τον Χριστό, υπάρχει η δυνατότητα του φωτός, η δυνατότητα της σωτηρίας, του εξανθρωπισμού, της κατά χάριν θεώσεως.
Εμείς, που έχουμε τη μεγάλη ευλογία να ανήκουμε στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, μπορούμε κάθε μέρα να ανυψωνόμαστε μέσα από τη φάτνη του Χριστού, η οποία βρίσκεται επάνω στην Αγία Τράπεζα των Ορθόδοξων ναών μας, και διά των χαριτοβρύτων μυστηρίων να ανεβαίνουμε συνεχώς. Μόνο έτσι θα βλέπουμε όλο και περισσότερο την πραγματική δόξα του Χριστού, που την έβλεπαν οι ταπεινοί ποιμένες και οι καλοδιάθετοι μάγοι αλλά όχι οι μορφωμένοι της εποχής εκείνης.
Και τότε, πραγματικά, θα αισθανόμαστε τον Χριστό μέσα μας και θα αξιωθούμε και εδώ να ζούμε με τον Χριστό μια συνεχή φάτνη ευφροσύνης, όπως την έβλεπαν οι άγιοι άγγελοι που δοξολογούσαν τον Θεό. Θα αξιωθούμε, όμως, να είμαστε και στην πραγματική φάτνη του παραδείσου, για να συνενώνουμε τους ύμνους μας μαζί με τους αγίους αγγέλους και να ψάλλουμε αιώνια στον μεγάλο ευεργέτη μας Χριστό, που έγινε άνθρωπος για να μας σώσει, δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία.
Χρόνια πολλά και ευλογημένα!

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ