Πώς τρέχει ο χρόνος! Βρισκόμαστε ήδη ακριβώς στην μέση της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή αρχίζει από την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει το Σάββατο του Λαζάρου. Είναι, δηλαδή, ακριβώς 41 ημέρες, αφού αποτελείται από έξι εβδομάδες των επτά ημερών, χωρίς όμως τις Κυριακές της Τυροφάγου και των Βαΐων.
Φαίνεται μεγαλύτερη, επειδή συνάπτεται με τη μερική νηστεία της εβδομάδας της Τυροφάγου και την απόλυτη νηστεία της ακολουθούσης Μεγάλης Εβδομάδος.
Όπως έχουμε πει, η κάθε Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι ένας χρησιμότατος και χαρακτηριστικότατος εόρτιος πνευματικός σταθμός!
Σήμερα, την Τρίτη Κυριακή του μεγάλου και σωτήριου αυτού Πνευματικού Σταδίου, οι θειότατοι και θεόσοφοι Άγιοι Πατέρες της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας προβάλλουν τον Τίμιο και Ζωοποιό Σταυρό του Χριστού.
Την υψοποιό και ενισχυτική αυτή εορτή της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας θα προσπαθήσουμε να την θεωρήσουμε από τρεις διαφορετικές οπτικές γωνίες: 1. Την ιστορία της εορτής, 2. Τον συμβολισμό της εορτής και 3. Το ουσιαστικό μήνυμά της.
1. Η ιστορία της Σταυροπροσκυνήσεως
Ο ανίκητος και πρώτος Βασιλέας των Χριστιανών, αυτός που δίκαια ονομάστηκε από την Ιστορία Μέγας και από την Εκκλησία Ισαπόστολος, προσέφερε στον Χριστιανισμό και στην Ορθόδοξη Εκκλησία όσο κανείς!
Μια απο τις ανεκτίμητες προσφορές του στην ιστορία και στην Εκκλησία ήταν και η εύρεση του Τίμιου και ζωοποιού Σταυρού του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα από τη Μητέρα του Αγία και Ισαπόστολο Ελένη το 326 μ.Χ.
Όταν έφτασε η Αγία Ελένη στα Ιεροσόλυμα, η πρώτη της φροντίδα ήταν να βρει τον Πανάγιο Τάφο του Σωτήρος Χριστού.
Οι εθνικοί από αιώνων τον είχαν επιχώσει, για να εξαλείψουν κάθε ίχνος του Χριστού χωρίς ίχνος ντροπής. Επάνω στο τεχνητό εκείνο λόφο, είχαν ανοικοδομήσει ναο της πιο αισχρής “θεότητας”, της Αφροδίτης.
Όταν το πληροφορήθηκε αυτό η Αγία Ελένη, έδωσε αμέσως εντολή και κατεδαφίστηκε ο ναός της ψευτοθεάς και βρέθηκε ο πανάγιος και ζωοδόχος Τάφος του Κυρίου. Δίπλα του βρέθηκαν τρεις ισοϋψείς και ισομεγέθεις σταυροί.
Ο τότε άγιος επίσκοπος Ιεροσολύμων Μακάριος, φωτισμένος από τον θεό πλησίασε διαδοχικά τους τρεις αυτούς σταυρούς σε μια γυναίκα που έπασχε θανατηφόρα και ο αληθινός Σταυρός του Χριστού την θεράπευσε πάραυτα. Έκτοτε μυριάδες θαύματα επιτελούνται από το πανάγιο ξύλο επάνω στο οποίο τανύσθηκε και έχυσε το ατίμητο αίμα Του.
Η συρροή του λαού ήταν απερίγραπτη! Σκέφτηκαν λοιπόν να τον υψώσουν για να τον δουν όλοι και να τον προσκυνήσουν!
Ήταν η 6η Μαρτίου του 326 μ.Χ. Έτσι καθιερώθηκε η εορτή της Υψώσεως και της προσκυνήσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού.
Το συναξάρι της ημέρας αυτής γράφει μεταξύ άλλων: “Τῇ αὑτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τῆς εὑρέσεως τοὺ Τιμίου Σταυροῦ, ὑπό τῆς μακαρίας Ἑλένης” και στη συνέχεια: “Τῇ αὑτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τῆς εὑρέσεως τῶν Τιμίων Ἧλων” (καρφιών).
Οι Άγιοι Πατέρες, όπως μετέφεραν τις εορτές των Αγίων Γρηγορίου του Παλαμά, Ιωάννου της Κλίμακος και Μαρίας της Αιγυπτίας από τις σταθερές τους ημερομηνίες στις Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, έτσι μετέφεραν προς κοινό και πανηγυρικό εορτασμό αλλά και προς μεγάλη ωφέλεια των Χριστιανών την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στην Γ΄ Κυριακή των Νηστειών.
Σε ένα τροπάριο της τετάρτης ωδής του Όρθρου ψάλλουμε χαρακτηριστικά: “Σήμερον γίνεται χαρά, ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς, ὅτι τοῦ Σταυροῦ τὸ σημεῖον, Κόσμῳ ἐμφανίζεται, Σταυρὸς ὁ τρισμακάριστος· οὗτος γὰρ προτεθεὶς ἀναβλύζει, τοῖς προσκυνοῦσιν αὐτόν, χάριν ἀένναον” (ανεξάντλητη).
Η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού που εορτάζουμε στις 14 Σεπτεμβρίου αναφέρεται στη δεύτερη ύψωση του Τιμίου Σταυρού, που συνέβη τριακόσια ακριβώς χρόνια μετά. Τότε που ο ευσεβής αυτοκράτορας Ηράκλειος εκστράτευσε κατά του βασιλέα των Περσών Χοσρόη, ο οποίος επί δεκατέσσερα χρόνια κρατούσε αιχμαλώτους χιλιάδες Χριστιανούς, τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Ζαχαρία και το Τίμιο Ξύλο που είχε αφήσει στα Ιεροσόλυμα η Αγία Ελένη. Έτσι, με την απελευθέρωσή του πατριάρχη και την ανάκτηση του Τιμίου Σταυρού, έγινε και η δεύτερη ύψωσή του.
2. Ο συμβολισμός της εορτής
Από το σχετικό Υπόμνημα του Τριωδίου πληροφορούμαστε ότι οι Άγιοι Πατέρες επέλεξαν για πολλούς λόγους να τίθεται η ενισχυτική και διδακτική αυτή γιορτή της Ορθοδοξίας στη μέση ακριβώς της Μεγάλης κατά τα νοήματα Τεσσαρακονθήμερης νηστείας:
Α΄  Κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, γράφουν οι Άγιοι Πατέρες, οι Χριστιανοί δυσκολεύονται και έχουν ανάγκη ενισχύσεως στον επίπονο και πολύκοπο αγώνα που κάνουν, για να σταυρώσουν τον αμαρτωλό εαυτό τους και τα πάθη τους.
Όταν όμως περίλαμπρος από τη Θεία Χάρη προβάλλεται ο ζωοποιός Σταυρός θυμούνται εναργώς πόσα έπαθε γι’ αυτούς ο Αναμάρτητος Κύριος, ανακουφίζονται από τους κόπους τους και σκέφτονται: Αν ο Κύριος έπαθε τόσα για μένα χωρίς να φταίει σε τίποτα, πόσα άραγε πρέπει να πάθω εγώ για να ξεριζώσω τα πάθη μου; Με τον τρόπο αυτό, συνεχίζουν τον αγώνα τους με νέο θάρρος!
Β΄  Όπως ο Κύριος υπέστη τον άδικο σταυρικό θάνατο και τελικά δοξάστηκε, έτσι και εμείς οι ένοχοι, αν συμπάσχουμε θα συνδοξασθούμε με Αυτόν. Αξίζει, λοιπόν, με θάρρος και όρεξη να πάσχουμε τώρα στον αγώνα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής!
Γ΄  Ή διαφορετικά, όπως κάποιοι που διανύουν μια τραχιά και μακρά οδό κουράζονται και μόλις βρουν ένα ευσκιόφυλλο δέντρο τρέχουν από κάτω, δροσίζονται, ανακουφίζονται, ξεκουράζονται και ξεκινούν με νέες δυνάμεις, έτσι και στη μακρά και επίπονη αυτή οδό της νηστείας οι Άγιοι Πατέρες φύτεψαν στο μέσο τον Ζωηφόρο Σταυρό, για να μας παρέχει άνεση πνευματική, δύναμη και αναψυχή, και έτσι πλέον να συνεχίσουμε δυναμωμένοι και ξεκούραστοι τον δύσκολο αυτόν αγώνα.
Δ΄  Άλλος θεοφώτιστος πατέρας της Εκκλησίας μας, ερμηνεύει την παρούσα εορτή ως εξής: Παλιά, όταν ένας ένδοξος βασιλιάς κατήγαγε κάποια περιφανή νίκη, επιστρέφοντας στην πατρίδα του διοργάνωνε μια περίλαμπρη γιορτή. Στην γιορτή αυτή, πριν εμφανιστεί ο ίδιος, έστελνε πρώτα το βασιλικό του σκήπτρο και μετά από πολλή ώρα παρουσιαζόταν και αυτός.
Αυτό κάνει τώρα και ο πανένδοξος, αήττητος και αιώνιος Βασιλιάς των Βασιλευόντων Χριστός! Πριν εμφανιστεί περίλαμπρος και ολόφωτος μέσα στην υπερκόσμια λάμψη του ακτίστου φωτός Του, στην Ανάστασή Του, στέλνει ως προπομπό Του το σκήπτρο Του: τον πανένδοξο Τίμιο Σταυρό Του με τον οποίο κατήγαγε την πιο ένδοξη νίκη κατά των απηνέστερων και αιώνιων απάνθρωπων εχθρών του ανθρώπου: του διαβόλου, του θανάτου και της δηλητηριώδους φρικτής αμαρτίας.
Έτσι, εμψυχώνονται, αναθαρρούν και ενδυναμώνονται οι αγωνιστές Χριστιανοί της στρατευομένης. αγωνιζόμενης αλλά και αγωνιώσας Εκκλησίας, ότι παρ’ όλους τους κινδύνους και τα μαύρα σύννεφα των επερχόμενων ποικιλώνυμων δοκιμασιών και πειρασμών, εφόσον αγωνίζονται, θα μετάσχουν της αιωνίας νίκης του αήττητου Αρχηγού τους Κυρίου Ιησού Χριστού.
Ε΄  Άλλος αλληγορικός Πατήρ της Εκκλησίας θυμάται την πηγή στην έρημο της Μερράς. Τι είχε συμβεί;
Μόλις οι Ισραηλίτες διέβησαν με την ανεπανάληπτη επέμβαση του προστάτη τους Θεού αβρόχοις ποσί την Ερυθρά Θάλασσα, όπου καταπνίγηκαν οι Αιγύπτιοι εχθροί τους, πήραν εντολή να ξεκινήσουν. Εκτελούν πορεία ογδόντα χιλιομέτρων από το Σουέζ και φτάνουν στην περιοχή Μερρά.
Εκεί βρίσκουν μία όαση! Διψασμένοι απ’ τον καυτό ήλιο της ερήμου τρέχουν στην πηγή της Μερράς…
Μα τι απογοήτευση! Φτύνουν το νερό, γιατί είναι υφάλμυρο και πικρό!
Αμέσως, λησμονούν τα απανωτά και ανεπανάληπτα θαύματα του Θεού, απελπίζονται, οργίζονται και τα βάζουν με τον εκπρόσωπο του Θεού, τον Μωυσή.
Πόσα μας θυμίζει από τη συμπεριφορά μας η αλλοπρόσαλλη και ευμετάβολη συμπεριφορά των Ισραηλιτών!
Ο Μωυσής, βράχος πίστεως, καταφεύγει με θερμή προσευχή στον Θεό!
Και ο Θεός του δίνει άμεσα την λύση! Πάρε, του λέει, αυτό το ξύλο και βάλ’ το μέσα στο πικρό νερό. Η ιουδαϊκή παράδοση αναφέρει ότι το ξύλο εκείνο ήταν πικρότερο των υδάτων.
Πικρό το νερό! Πικρότερο το ξύλο! Γλυκιά, όμως, η υπακοή και απείρως γλυκύτερος ο Θεός της αγάπης. Το νερό έγινε το καλύτερο και το πιο πόσιμο!
Ήθελε να τους πει ο Θεός έτσι: αν με ακούτε, αν κάνετε το θέλημά μου, ποτέ δεν θα βρίσκεστε σε αδιέξοδα! Θα σας δίνω εγώ λύση.
“Τοῦτο (το ξύλο) τόν τίμιον σταυρὸν προετύπωσεν, ξύλῳ τό πικρόν ὕδωρ γλυκαινόμενον” (ι. Δαμασκηνός).
Μοιάζει με έρημο η ζωή του αγωνιστή Χριστιανού. Συχνά και η Μεγάλη Σαρακοστή με τις πρόσθετες δυσκολίες και τους πρόσθετους πειρασμούς της! Και ο σταυρός που μας δίνει ο Χριστός, σμιλευμένος με την πανσοφία και την παναγάπη Του είναι πολλές φορές πικρότερος! Όμως, είναι θέλημα Θεού να έχουμε τον σταυρό μας και να τον σηκώνουμε. Και όταν αυτό το κάνουμε ολοπρόθυμα, τότε έρχεται μια θεϊκή γλυκύτητα, που σαν αυτήν δεν υπάρχει άλλη. Γι’ αυτό και γράφει χαρακτηριστικά ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης:
Ο καλός Χριστιανός δεν σηκώνει τον σταυρό του. Τον αγκαλιάζει!
Ας δούμε όμως τώρα και το βαθύτερο μήνυμα της σημερινής γιορτής.
3. Το ουσιαστικό μήνυμα της Εορτής
Το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα αρχίζει από τον 34ο στίχο του όγδοου κεφαλαίου του Μάρκου, του Ευαγγελιστή που διαβάζουμε κατά τα σαββατοκύριακα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Αξίζει να θυμηθούμε την υπόθεση λίγο πριν, από τον στίχο 27!
Ο Kύριος βρίσκεται με τους μαθητές Tου στην πρωτεύουσα της περιοχής, την Καισάρεια. Τους ρωτάει: Τι γνώμη έχουν οι άνθρωποι για μένα; Ποιος πιστεύουν ότι είμαι;
Και αφού Του μεταφέρουν τη γνώμη των ανθρώπων, ο Θείος Διδάσκαλος τους ρωτάει πλέον: Εσείς τι γνώμη έχετε για μένα;
Τότε ο πρωτοκορυφαίος Απόστολος Πέτρος απάντα: Εσύ είσαι ο Χριστός! Ο Μεσσίας!
Χάρηκε ο Κύριος! Τους είπε να μην το λένε στους άλλους που ήταν ανώριμοι και θα το ερμήνευαν στραβά.
Και τότε, για πρώτη φορά, άρχισε να τους μιλάει για το πάθος Του.
Επεμβαίνει, όμως, ο αυθόρμητος και φλογερός Απόστολος Πέτρος με ύφος επιτιμητικό.
— Τι λες, Κύριε; Λάθος κάνεις, δεν πρέπει να πεθάνεις! Δεν πρέπει να σε χάσουμε!
Μα τι λες, Πέτρο; Είναι δυνατόν ο θείος Διδάσκαλος να λανθάνει;…
“Είναι πανούργα και λεπτή δεξιότητα του Σατανά –γράφει ο Παναγιώτης Τρεμπέλας– να μας πειράζει ανέλπιστα μέσω των καλύτερων και προσφιλέστερων φίλων μας”
Τότε ο Κύριος διατύπωσε την πιο αυστηρή παρατήρηση που έκανε ποτέ! Χωρίς να το καταλαβαίνεις, του λέει, δανείζεις το στόμα σου στον σατανά. Ο Σατανάς δεν θέλει να σταυρωθώ, γιατί αυτό θα είναι η καταστροφή του και συνάμα η σωτηρία των ανθρώπων!
Και εδώ αρχίζει το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα!
Ο Κύριος κάλεσε κοντά Του και τους υπόλοιπους μαθητές και τον ευρύτερο λαό –τον όχλο– που Tον ακολουθούσε και τους είπε:
Για να σωθείτε, πρέπει και εγώ και εσείς να σταυρωθείτε.
Τώρα, προτού θυσιαστώ και σταυρωθώ, όσο κι αν θέλει κάποιος, δεν μπορεί να σωθεί. Έστω και αν είναι ο καλύτερος άνθρωπος, ο μεγαλύτερος άγιος!
Αλλά όταν σταυρωθώ και θυσιαστώ, τότε θα μπορεί να σωθεί οποιοσδήποτε άνθρωπος!
Όχι όμως εύκολα! Όχι ανέξοδα! Όχι άκοπα!
Θα πρέπει και αυτός να σταυρωθεί!
Θα πρέπει να απαρνηθεί τον φιλαμαρτήμονα εαυτό του! Τους κοσμικούς και κοντόφθαλμους φίλους του. Τα αλληθωρίσματα προς την πλανεύτρα αμαρτία, την ψεύτικη δόξα, τους κούφιους επαίνους, τις κτηνώδεις ορέξεις, τον άκαμπτο εγωισμό, το γυαλιστερό χρήμα τον μαμωνά, τη θανατηφόρα νωθρότητα, την απατηλή και παροδική ηδονή.
Αυτά δεν θα γίνουν με μιας, εύκολα!
Θα είναι σαν να σηκώνεις σταυρό. Κάθε μέρα θα πρέπει να σηκώνεις με χαρά και αυτοπροαίρετα τον σταυρό σου. Να σηκώνεις τις θλίψεις, που θα προέρχονται από τον παλιό αμαρτωλό εαυτό σου που θα επαναστατεί, γιατί θα βλέπει πως χάνει τα παλαιά δικαιώματά του και θα ανθίσταται.
Θα πρέπει να σηκώνεις θλίψεις απ’ τους εχθρούς, από αυτούς που σου κάνουν τον φίλο, από αυτούς που είναι φίλοι σου αλλά όχι φίλοι του Χριστού, απ’ τους προϊσταμένους σου, τους συναδέλφους, τους συγγενείς σου, τους οικιακούς σου, τους πνευματικούς σου αδελφούς που ενίοτε σε ζηλεύουν, που δεν σε θεωρούν δικό τους, που καλοπροαίρετα ίσως όπως εδώ ο Πέτρος παίζουν εν αγνοία τους το έργο του σατανά.
Από πόσες μικρές και μεγάλες θλίψεις συναπαρτίζεται ο προσωπικός σταυρός του κάθε ακολούθου του Χριστού! “Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι” (Μάρκ. η΄ 34).
Φαίνεται ασύμφορος! Φαίνεται ασήκωτος! Φαίνεται αδύνατος!
Μα, όχι, αδελφέ μου! Πρόλαβε τον λογισμό σου ο Χριστός:
Το αντίθετο συμβαίνει, λέει ο Αλάνθαστος!
Όπως αν δεν πέθαινα εγώ, δεν θα μπορούσες εσύ να ζήσεις, έτσι και αν δεν πεθάνεις εσύ ως προς την αμαρτία, θα χάσεις τα πάντα. Και τα εκεί και τα εδώ!
Μην νομίζεις! Kι αυτοί που πνίγονται στα υλικά αγαθά εδώ είναι πιο δυστυχείς απ’ τους αναγκεμένους.
Γιατί στην έρημο αυτής της ζωής, όπως στην έρημο της Μερράς η γλύκα του Θεού, η αληθινή και μοναδική γλύκα βρίσκεται στην πίκρα του Σταυρού, της οδυνηρής και επίπονης συχνά εφαρμογής του σωστικού θελήματος του Θεού.
Μην διστάσεις να κάνεις τις θυσίες που σου ζητάει ο Θεός στη ζωή σου. Γιατί όποιος θελήσει να σώσει την επίγεια ζωή του και να μην κακοπαθήσει εδώ, θα χάσει εδώ μεν την ευλογία του Θεού που φέρνει την ευτυχία, εκεί δε τα πάντα.
Αντίθετα, όποιος θυσιάσει ό,τι τον συνδέει με την αμαρτία και τον κόσμο, θα πονέσει αλλά θα έχει εδὠ μια απερίγραπτη και αβόλιστη εσωτερική ειρήνη που δεν αγοράζεται με τίποτα, ενώ στον μέλλοντα βίο θα απολαύσει μια απερίγραπτη και αφάνταστη ειρήνη και χαρά που δεν θα τελειώνει ποτέ. “Ὅς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ᾽ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελίου, οὗτος σώσει αὐτήν”. (Ματθ. η’ 35).
Πες μου, τώρα, αδελφέ μου: Δεν αξίζει να σταυρωθούμε;

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ