Η ἱερή εἰκόνα τῆς Παναγίας τοῦ «Ἄξιόν Ἐστιν» φυλάσσεται στό ναό τοῦ Πρωτάτου τοῦ Ἅγίου Ὄρους, στίς Καρυές. Ὁ ναός αὐτός ἐκτίσθηκε τό 843 μ.Χ., ἐμεγάλωσε ἀπό τόν Ὅσιο Ἀθανάσιο τόν Ἀθωνίτη καί ἁγιογραφήθηκε κατά τόν 13ο αἰώνα μ.Χ. ἀπό τόν περίφημο ἁγιογράφο Ἐμμανουήλ Πανσέληνο.
Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, κάποιος μοναχός, ὁ ὁποῖος ἐζοῦσε κοντά στίς Καρυές μέ ἕναν νεαρό ὑποτακτικό, ἔφυγε ἕνα βράδυ ἀπό τό κελί, διότι ἔπρεπε νά πάει στήν ἐκκλησία τοῦ Πρωτάτου, γιά νά συμμετάσχει σέ μιά ἀγρυπνία. Ὅταν ἐνύχτωσε, ὁ δόκιμος, πού ἔμεινε μόνος, ἄκουσε ἀργά τό βράδυ νά κτυποῦν τήν πόρτα καί ἀνοίγοντάς την εἶδε ἕνα γέροντα μοναχό, πού ἐζητοῦσε φιλοξενία. Τά μεσάνυχτα ὁ γέροντας καί ὁ δόκιμος ἄρχισαν νά ψάλλουν μαζί τήν Ἀκολουθία. Μόλις ἔφθασε ἡ ὥρα νά ψάλλουν «Τήν Τιμιωτέραν», ὁ γέροντας πρόλαβε τό δόκιμο στό ψάλσιμό του λέγοντας τρίς τό «Ἄξιον ἐστιν μακαρίζειν Σε τήν Θεοτόκον, τήν ἀειμακάριστον καί παναμώμητον καί Μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν». Ὁ νεαρός δόκιμος ἄκουσε τόν ὕμνο αὐτό γιά πρώτη φορά. Γι’ αὐτό εἶπε στό γέροντα νά τοῦ γράψει αὐτά τά λόγια, γιά νά ὑμνεῖ τήν Παναγία. Ὁ γέροντας ἐδέχθηκε καί ἔγραψε τόν ὕμνο ἐπάνω σέ μία πέτρα, πού ἔγινε μαλακή σάν κερί, καί εἶπε στό νεαρό δόκιμο: «Ἀπό ἐδῶ καί πέρα ἔτσι ἐσεῖς καί ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι νᾶ ψάλετε αὐτόν τόν ὕμνο». Ὁ γέροντας μοναχός, ἀφοῦ εἶπε πώς τόν ἔλεγαν Γαβριήλ, ἐξαφανίσθηκε.

Μόλις ἐπέστρεψε ὁ γέροντας μοναχός, ὁ δόκιμος τοῦ ἔδειξε τήν πέτρα καί ἔψαλε τόν ὕμνο πού εἶχε ἀκούσει. Ὁ γέροντας μέ τή διάκρισή του διεπίστωσε ἀμέσως τό θαυματουργικό γεγονός καί ἔτρεξε νά μεταφέρει τό θαυμαστό ἀντικείμενο στούς γέροντες τοῦ γειτονικοῦ μοναστηριοῦ. Ἔτσι διαδόθηκε ὅτι ὁ μυστηριώδης ἐπισκέπτης ἦταν ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, ὁ ὁποῖος εἶχε κατέβει ἀπό τόν οὐρανό, γιά νά διδάξει ἕνα νέο ὕμνο πρός τιμήν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.
Ἡ χαραγμένη πέτρα ἀπό τόν Ἀρχάγγελο Γαβριήλ ἀπεστάλη στόν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Νικόλαο Χρυσοβέργη (984 – 996 μ.Χ.), ὀ ὁποῖος ἐνέκρινε τήν εἰσαγωγή τοῦ ἀγγελικοῦ αὐτοῦ ὕμνου στό λειτουργικό βίο τῆς Ἐκκλησίας.
Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἀναφέρει ὅτι τό γεγονός αὐτό εἶναι πολύ παλαιό καί τοῦτο μαρτυρεῖται ἀπό τά Μηναῖα τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου στίς 11 Ἰουνίου ἀναγράφεται: «Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, ἡ Σύναξις τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ ἐν τῷ Ἄδειν». Τό γεγονός αὐτό συνέβη τό 982 μ.Χ.
Ἡ ἱερή εἰκόνα τῆς Θεομήτορος εἶναι τύπου Ἐλεούσης ἢ Γλυκοφιλούσης καί κρατᾶ στά δεξιά της τόν Ἰησοῦ Χριστό.

Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Πατέρων ἀθροίσθητε, πᾶσα τοῦ Ἄθω πληθύς, πιστῶς ἑορτάζοντες, σήμερον χαίροντες, καί φαιδρῶς ἀλαλάζοντες, πάντες ἐν εὐφροσύνῃ· τοῦ Θεοῦ γάρ ἡ Μήτηρ, νῦν παρά τοῦ Ἀγγέλου, παραδόξως ὑμνεῖται· διό ὡς Θεοτόκον ἀεί, ταύτην δοξάζομεν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τῇ σεπτῇ σου Εἰκόνι Γαβριήλ ὁ Ἀρχάγγελος, καταπτάς ἐν σχήματι ξένῳ, τήν ᾠδήν σοι ἀνέμελψεν, Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς, τήν μόνην μακαρίζειν σε Ἁγνή, ὡς Μητέρα τοῦ τῶν ὅλων Δημιουργοῦ, καί σώζουσαν τούς κράζοντας· δόξα τοῖς θαυμασίοις σου Ἁγνή, δόξα τοῖς μεγαλείοις σου, δόξα τῇ πρός ἡμᾶς σου προνοίᾳ Ἄχραντε.

Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ἑορτάζει σήμερον ἅπας ὁ Ἄθως, ὅτι ὕμνοις δέδεκται, ὑπό Ἀγγέλου θαυμαστῶς, σοῦ τῆς Ἁγνῆς Θεομήτορος, ἣν πᾶσα κτίσις γεραίρει δοξάζουσα.

Ἕτερον Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ὡς ἐπιστάς ἀπ’ οὐρανοῦ ἐν ξένῳ σχήματι, ὁ Γαβριήλ τόν Μοναστήν ἐμυσταγώγησε
Μακαρίζει καί ὑμνεῖν σε ἀξίως Κόρη. Ἀλλ’ ἡμεῖς τούτου τήν μνείαν ἑορτάζοντες,
τήν πολλήν σου πρός ἡμᾶς ὑμνοῦμεν πρόνοιαν καί βοῶμέν σοι, χαῖρε Ἄθω ἡ ἔφορος.

Μεγαλυνάριον.
Ἄξιον ὑμνεῖν σε διά παντός, τήν Θεοῦ Μητέρα, καί προστάτιν τῶν γηγενῶν, παρά τοῦ Ἀγγέλου, Παρθένε διδαχθέντες, ὑμνοῦμεν καθ’ ἑκάστην, τά μεγαλεῖά σου.