Τό 326 ἡ Ἁγία Ἑλένη πῆγε στούς Ἁγίους Τόπους νά προσκυνήσει, καί νά εὐχαριστήσει τόν Κύριο γιά τούς θριάμβους τοῦ γιοῦ της. Πηγαίνοντας ἐκεῖ ἡ Ἁγία Ἑλένη ἀρχίζει νά ἀναζητᾶ τόν Τίμιο Σταυρό. Φτάνοντας στό Γολγοθά διατάζει νά γκρεμιστεῖ ὁ ναός τῆς Θεᾶς Ἀφροδίτης. Ἐκεῖ βρίσκουν τρεῖς σταυρούς. Καί μήν ξέροντας ποιός ἀπό τούς τρεῖς εἶναι ὁ Τίμιος Σταυρός, ὁ Ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων, ἀκούμπησε κάποιας εὐσεβέστατης νεκρῆς γυναίκας τό σῶμα της διαδοχικά καί στούς τρεῖς σταυρούς. Μόλις ἀκούμπησε ἡ γυναίκα στόν Τίμιο Σταυρό ἀναστήθηκε. Μαθεύτηκε γρήγορα τό νέο καί πλῆθος κόσμου ἄρχισε νά ἔρχεται γιά νά προσκυνήσουν. Ὕψωσαν τόν Τίμιο Σταυρό μέσα στό ναό καί σέ μέρος ψηλό γιά νά μπορέσουν νά τόν δοῦν καί νά τόν προσκυνήσουν ὅλοι. Ὁ Σταυρός εἶναι τό ὅπλο ὅλων τῶν χριστιανῶν κατά τοῦ διαβόλου.

Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’.
Σῶσον Κύριε τόν λαόν σου, καί εὐλόγησον τήν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι, κατά βαρβάρων δωρούμενος, καί τό σόν φυλάττων, διά τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.

Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Αὐτόμελον.
Ὁ ὑψωθείς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινῇ πολιτείᾳ, τούς οἰκτιρμούς σου δώρησαι Χριστέ ὁ Θεός· εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου, τούς πιστούς Βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς, κατά τῶν πολεμίων· τήν συμμαχίαν ἔχοιεν τήν σήν, ὅπλον εἰρήνης, ἀήττητον τρόπαιον.

Μεγαλυνάριον.
Σήμερον ἡ κτίσις πᾶσα Σωτήρ, πόθῳ ἀνυψοῦσα, τόν πανάγιόν σου Σταυρόν, τήν φωνήν σου αἴρει, καί πίστει ἐκβοᾷ σου· Δώρησαι τῷ λαῷ σου, Λόγε τήν χάριν σου.