Ηταν ἀδελφός τοῦ Θεοδώρου τοῦ Γραπτοῦ καί διακρινόταν γιά τή μάθηση τῶν ἁγίων γραφῶν καί τῆς ἱερῆς θεολογίας, ἀλλά καί γιά τήν ἀκριβή γνώση τῶν ἀρχαίων Ἑλληνικῶν συγγραφῶν.
Ὁ Θεοφάνης τό 838, ἔθαψε μέ μεγάλη λύπη τόν ἀδελφό του Θεόδωρο, ὅταν αὐτός πέθανε στήν ἐξορία. Κατόπιν ὁ Θεοφάνης ἐξορίστηκε στή Θεσσαλονίκη.
Ὅταν πέθανε ὁ εἰκονομάχος βασιλιάς Θεόφιλος, ἀνέλαβε τή διαχείριση τῆς βασιλικῆς ἀρχῆς. Ὁ δέ Πατριάρχης Μεθόδιος, ἔκανε τόν Θεφάνη Μητροπολίτη Νικαίας. Ἐπιτέλεσε τά ποιμαντικά του καθήκοντα μέ μεγάλη ἀκρίβεια καί πέθανε ἥσυχος μέ τή συνείδησή του, ὅτι ἐκπλήρωσε ἄρτια τά καθήκοντά του πρός τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία καί σάν ἁπλός Ἱερομόναχος καί σάν ἐπισκοπικός κυβερνήτης.
Ὁ Θεοφάνης ὁ Γραπτός εἶναι ἀπό τούς μεγαλύτερους Ἕλληνες θρησκευτικούς ποιητές καί ὑμνογράφους τοῦ 8ου αἰῶνα, ἀφοῦ συνέγραψε πολλούς κανόνες.

Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α’. Τόν συνάναρχον Λόγον.
Μυηθεῖς τῶν Ἀγγέλων Πάτερ τό σύντονον, θεοφανείας ἀρρήτου ἐδείχθης σάλπιγξ χρυσῆ, περιούσιον λαόν τρέφων τοῖς λόγοις σου· τῶν γάρ πανσόφων σου ᾠδῶν, ἡ πανεύσημος μολπή, εὐφραίνει τήν Ἐκκλησίαν, δι’ ἣν λαμπρῶς ἠγωνίσω, θεομακάριστε Θεόφανες.

Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ἀνεφάνης Ὅσιε τῇ Ἐκκλησίᾳ, ὥσπερ ἄλλος ἥλιος, ταύτην φωτίζων ἀστραπαῖς, τῶν σῶν δογμάτων Θεόφανες, ὡς θυηπόλος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν.

Μεγαλυνάριον.
Ὄργανον τοῦ Πνεύματος ἐμμελές, λιγυρά κινύρα, ἐξαγγέλουσα τοῖς ἐν γῇ, τῶν ἐπουρανίων, ᾀσμάτων τάς ὑψώσεις, ὑπάρχεις Ἱεράρχα, Πάτερ Θεόφανες.