Ὁ Ὅσιος Θεοδόσιος καταγόταν ἀπό τήν κωμόπολη τῆς Μωγαρισσοῦ, ἡ ὁποία ἀνῆκε στήν ἐπαρχία τῆς Καππαδοκίας. Ἔζησε κατά τούς χρόνους τοῦ Λέοντος τοῦ Θρακός καί ἔφτασε ἕως καί τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορα Ἀναστασίου (491 – 518 μ.Χ.). Ὁ πατέρας του ὀνομαζόταν Προαιρέσιος καί ἡ μητέρα του Εὐλογία. Ἦταν καί οἱ δυό εὐσεβεῖς καί πιστοί ἄνθρωποι. Ὁ Θεοδόσιος ὅμως, ἀπό θεῖο ζῆλο, δέν ἀκολούθησε τήν ἔγγαμο ζωή, ἀλλά τό μοναχικό βίο. Γι’ αὐτό ἔφυγε ἀπό τήν πατρίδα του καί πῆγε στά Ἱεροσόλυμα νά προσκυνήσει τούς Ἁγίους Τόπους. Στή συνέχεια μετέβη στήν Ἀντιόχεια, ὅπου ἐπισκέφθηκε τόν Ἅγιο Συμεών τόν Στυλίτη, ὁ ὁποῖος τόν ἐμύησε στά τῆς μοναχικῆς πολιτείας καί τῆς ἀρετῆς καί τοῦ προεῖπε ὅτι θά γίνει ποιμένας πολλῶν λογικῶν προβάτων. Ἀσκήτεψε κοντά στό θαυμαστό καί ἐνάρετο ἀσκητή, πού ὀνομαζόταν Λογγίνος, μέ τόν ὁποῖο μαζί μελετοῦσε, συζητοῦσε καί προσευχόταν καί τοῦ ὁποίου σπούδαζε τήν πνευματική διαύγεια καί τή μεγάλη ταπεινοφροσύνη.Ὁ Σ. Εὐστρατιάδης στό Ἁγιολόγιό του γράφει γιά τόν Ὄσιο:
Οὗτος ἣν διάσημος ἐν λόγοις καί ἐν ἀξιώματι, ἔπαρχος Κωνσταντινουπόλεως καί εὐσεβέστατος, ζῶν ἐπί τῆς ἐποχῆς Θεοδοσίου τοῦ Μεγάλου (379 – 395) εἰκάζω μᾶλλον ἐπί Θεοδοσίου τοῦ Β’ (408 – 450), κατά δέ τόν Συναξαριστήν Νικοδήμου (οὐχί ὀρθῶς) ἐπί Μαυρικίου (582 – 602). Συζευχθεῖς μετά γυναικός ἀπέκτησε τέκνα δύο, ἓν ἄρρεν καί ἓν θῆλυ, ἀλλά ἄσβεστον ζῆλον ἔχων πρός τήν μοναχικήν πολιτείαν, κατέπεισε τήν σύζυγον αὐτοῦ νά ἐγκαταλείψωσι τήν Κωνσταντινούπολιν καί ἦλθον εἰς Ἀλεξάνδρειαν. Εκεῖ διεχωρίσθησαν ἀπ’ ἀλλήλων, καί ἡ μέν γυνή ἔλαβε μεθ’ ἑαυτῆς τό θυγάτριον, ὁ δέ Νεῖλος τόν υἱόν αὐτοῦ Θεόδουλον, μεθ’ οὗ ἀπῆλθεν εἰς τό ὄρος Σινᾶ πρός ἄσκησιν. Ἀλλ’ ἐκεῖ, ἐπιπεσόντες βάρβαροι ἀπήγαγαν μεταξύ ἄλλων καί τόν υἱόν αὐτοῦ, διά τόν ὁποῖον ἔκλαιε καί ἐθρήνει πικρῶς (Ἀθβάδες τριάκοντα ὀκτώ οἱ ἐν Σινᾷ, Ἰανουάρ. 14).
Εἰς τήν ἐρημικήν ἐκείνην ἀνάπαυσιν ἠσχολήθη εἰς συγγραφᾶς ἀσκητικῶν ἔργων, μαρτυρούντων τήν σοφίαν αὐτοῦ καί τόν πρός ἄσκησιν ἔρωτα. Ἐν νηστείαις καί προσευχαίς διαβιώσας, ἐκοιμήθῃ ἐν εἰρήνῃ. Τά Ἱερά αὐτοῦ ὀστᾶ μετακομίσθησαν ὑπό τοῦ βασιλέως Ἰουστίνου (518 – 527) καί κατετέθησαν ἐν τῷ ναῷ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἐν τῷ Ὀρφανοτροφείῳ, κάτωθεν τοῦ θυσιαστηρίου. Ἂν τοῦτο ἀληθεύη, ἡ τοῦ Συναξαριστοῦ πληροφορία, ὅτι ἐπί Μαυρικίου ἤκμασε, δέν στηρίζεται.
Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Σοφίας τῷ ἄνθρακι, ἀποκαθάρας τόν νοῦν, τό νᾶμα ἐξέπιες, τῆς αἰωνίου ζωῆς, βιώσας ὡς ἄγγελος· ὅθεν ἀεί βλυσταίνεις, τό ἁλλόμενον ὕδωρ, πράξει καί θεωρίᾳ, καταρδεύων τόν κόσμον. Διό σε ἀνευφημοῦμεν, Νεῖλε Πατήρ ἡμῶν Ὅσιε.
Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Τάς φρυγανώδεις τῶν παθῶν τῶν ἐκ τοῦ σώματος
Ἐπαναστάσεις τμητικῶς Νεῖλε μακάριε
Ἐν ἀγρύπνῳ σου συνέκοψας ἱκεσίᾳ.
Ἀλλ’ ὡς ἔχων παρρησίαν πρός τόν Κύριον
Ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον,
Ἵνα κράζω σοι, χαίροις Πάτερ παγκόσμιε.
Μεγαλυνάριον.
Τῆς φιλοσοφίας τόν θησαυρόν, ἐκ τῆς πανολβίου, θησαυρίσας διαγωγῆς, λόγοις ψυχοτρόφοις, πλουτίζεις Πάτερ Νεῖλε, ψυχάς Θεόν πεινώσας, καθάπερ γέγραπται.
