Ὁ Ὅσιος Θεοδόσιος καταγόταν ἀπό τήν κωμόπολη τῆς Μωγαρισσοῦ, ἡ ὁποία ἀνῆκε στήν ἐπαρχία τῆς Καππαδοκίας. Ἔζησε κατά τούς χρόνους τοῦ Λέοντος τοῦ Θρακός καί ἔφτασε ἕως καί τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορα Ἀναστασίου (491 – 518 μ.Χ.). Ὁ πατέρας του ὀνομαζόταν Προαιρέσιος καί ἡ μητέρα του Εὐλογία. Ἦταν καί οἱ δυό εὐσεβεῖς καί πιστοί ἄνθρωποι. Ὁ Θεοδόσιος ὅμως, ἀπό θεῖο ζῆλο, δέν ἀκολούθησε τήν ἔγγαμο ζωή, ἀλλά τό μοναχικό βίο. Γι’ αὐτό ἔφυγε ἀπό τήν πατρίδα του καί πῆγε στά Ἱεροσόλυμα νά προσκυνήσει τούς Ἁγίους Τόπους. Στή συνέχεια μετέβη στήν Ἀντιόχεια, ὅπου ἐπισκέφθηκε τόν Ἅγιο Συμεών τόν Στυλίτη, ὁ ὁποῖος τόν ἐμύησε στά τῆς μοναχικῆς πολιτείας καί τῆς ἀρετῆς καί τοῦ προεῖπε ὅτι θά γίνει ποιμένας πολλῶν λογικῶν προβάτων. Ἀσκήτεψε κοντά στό θαυμαστό καί ἐνάρετο ἀσκητή, πού ὀνομαζόταν Λογγίνος, μέ τόν ὁποῖο μαζί μελετοῦσε, συζητοῦσε καί προσευχόταν καί τοῦ ὁποίου σπούδαζε τήν πνευματική διαύγεια καί τή μεγάλη ταπεινοφροσύνη.Η Ὁσία Μελανία ἡ πρεσβυτέρα ἐγεννήθηκε τό 340 μ.Χ., καί ἦταν θυγατέρα τοῦ ὑπάτου Μαρκελλίνου τῆς Ἰσπανίας. Μετά τήν χηρεία της, σέ ἡλικία εἴκοσι δύο ἐτῶν, κατέφυγε στα ἀσκητήρια τῆς Νιτρίας στήν Αἴγυπτο καί διεμοίραζε σέ ἀσκητές πλούσιες εὐλογίες. Ὅταν μάλιστα στόν μεγάλο διωγμό τοῦ βασιλέως Οὐάλη ἐξορίσθηκαν οἱ Μεγάλοι Πατέρες Ἰσίδωρος, Πίσιμος, Ἀδέλφιος, Παφνούτιος, Παμβώ, Ἀμμώνιος καί δώδεκα Ἐπίσκοποι καί Πρεσβύτεροι στή Διοκαισάρεια τῆς Παλαιστίνης, ἡ Ὁσία Μελανία μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς της ἀκολούθησε τούς ἐξόριστους. Ἐξόδευε γι’ αὐτούς τά ἀπαραίτητα γιά τή βιοτή τους καί φορώντας κουκούλα δούλου τούς ἔφερνε κρυφά τή νύκτα τά πρός τό ζῆν ἀναγκαῖα.
Στή συνέχεια ἔζησε στά Ἱεροσόλυμα εἴκοσι ἑπτά χρόνια, ὅπου μαζί μέ τόν πρεσβύτερο Ρουφίνο ἴδρυσαν ξενῶνες, στούς ὁποίους ἐφιλοξενοῦσαν τούς προσκυνητές τῶν Ἁγίων Τόπων. Ὁ βιογράφος τῆς Ὁσίας γράφει σχετικά μέ τή φιλάνθρωπη διάθεση τῆς Ὁσίας:
«Ἐπί τριάντα ἑπτά χρόνια στήν ξενιτεία, μέ ἰδικά της ἀφιερώματα ἐνίσχυσε καί ἐκκλησίες καί μοναστήρια καί ξένους καί φυλακισμένους».
Μέ τήν ἐμβριθή γνώση τῶν Γραφῶν καί τό φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατόρθωσε νά ἐπαναφέρει στούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας τούς ἀποσχισθέντες τετρακόσιους μοναχούς τοῦ Παυλίνου καί τούς πνευματομάχους αἱρετικούς τῆς περιοχῆς πού εἶχαν ἀποσχισθεῖ ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Ἀντιοχείας Μελέτιο. Ἐξαίροντας ὁ ἱστορικός Παλλάδιος τή δράση τῆς Ὁσίας Μελάνης γράφει: «Καί πάντα αἱρετικόν πνευματομάχον συμπείσαντες εἰσήγαγον εἰς τήν Ἐκκλησίαν».
Ἡ Ὁσία Μελανία ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη, τό 410 μ.Χ.
